Schody zaczynają się przy obywatelach państw trzecich, choć i tu są furtki, dzięki którym uzupełnienie zespołu w firmie wcale nie jest pracochłonnym pod względem formalności procesem. Zatrudnienie cudzoziemca na pierwszy rzut oka wydaje się skomplikowaną procedurą, ale między innymi dzięki otwartym granicom UE, Schengen, mieszanym małżeństwom czy zwiększającej się liczbie cudzoziemców w polskich szkołach i uczelniach, tak nie jest.
Co jest podstawą przy zatrudnianiu cudzoziemców? I jakie obowiązki spoczywają na pracodawcy, gdy zatrudnia obcokrajowca?
Legalny pobyt – podstawa zatrudnienia obcokrajowca
Cudzoziemcy przebywają na obszarze Polski m.in. na podstawie wiz, kart pobytu i zezwoleń na pobyt czasowy i stały. Nie każda wiza zezwala na pracę – przykładem wiza turystyczna (01). Natomiast każdy obcokrajowiec przebywający na terenie Polski musi posiadać dokument potwierdzający prawo do pobytu. Dlatego pierwszą rzeczą, którą należy zrobić, jeśli planujesz zatrudnić osobę o innym niż polskie obywatelstwie, jest sprawdzenie podstawy pobytu.
Cudzoziemiec ma możliwość ubiegania się o pobyt czasowy i zezwolenie na pracę w jednym jest to tzw. zezwolenie jednolite bądź inaczej określane ogólnym. Mogą starać się o nie obywatele państw trzecich, czyli mieszkańcy krajów spoza Unii Europejskiej oraz spoza Szwajcarii, Islandii, Norwegii i Liechtensteinu.
Jeśli znajdziesz pracownika za granicą i planujesz go zatrudnić, to możesz załatwić dla niego zezwolenie na pracę. Na tej podstawie przyszły pracownik złoży wniosek o wizę. Nie każda wiza umożliwia wykonywanie pracy. Przyszły pracownik powinien uzyskać wizę:
- krajową „D” (z odpowiednim oznaczeniem),
- Schengen „C” (z odpowiednim oznaczeniem).
Nie możesz zatrudnić pracownika przebywającego na podstawie wspomnianej wizy turystycznej oraz wizy „20” – korzystanie z ochrony czasowej.
Podstawowym obowiązkiem pracodawcy jest sprawdzenie prawa pobytu cudzoziemca oraz wykonanie kopii dokumentu, który to potwierdza i przechowywanie jej w aktach pracowniczych przez cały okres trwania umowy (zarówno przy zatrudnieniu w oparciu o umowę o pracę jak i zlecenie). Co istotne przechowuje się kopię, oryginał należy do właściciela.
Zatrudnienie cudzoziemca z krajów UE i EOG
Polacy chętnie wyjeżdżają do pracy za granicą, ale i Polska staje się atrakcyjnym rynkiem dla mieszkańców innych krajów. Polskie biznesy podbijają europejskie rynki, zatem przedsiębiorcy zatrudniają też pracowników z krajów UE i EOG.
Jak zatrudnić obywatela UE?
Obywatele Unii Europejskiej nie potrzebują zezwolenia na pracę. Cudzoziemca z kraju UE zatrudnisz tak samo jak Polaka. Obywatele państw UE cieszą się specjalnymi uprawnieniami, mogą:
- przyjechać do Polski w celu poszukiwania pracy – ich pobyt jest legalny,
- znaleźć pracę bez konieczności załatwiania zezwolenia na pracę,
- podjąć pracę – jeśli otrzymają taką ofertę.
Cudzoziemcy z UE mogą legalnie pracować na terenie Polski bez zezwolenia na pracę. Zazwyczaj pracownicy są zatrudniani na dłużej niż 3 miesiące. Zatem warto przypomnieć pracownikowi, który pochodzi z jednego z krajów z UE, że w przypadku pobytu powyżej 3 miesięcy należy ten fakt zgłosić w urzędzie wojewódzkim.
Jak zatrudnić cudzoziemca z obszaru EOG i Szwajcarii?
Europejski Obszar Gospodarczy obejmuje 27 państw UE oraz Islandię, Norwegię i Liechtenstein. Te trzy państwa wraz ze Szwajcarią tworzą EFTA (Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu). Zatrudnienie cudzoziemca ze wskazanych państw, włącznie ze Szwajcarią, wygląda tak samo jak naszego obywatela, nie jest konieczne zezwolenie na pracę. I podobnie jak w przypadku obywateli państw członkowskich UE, istotne jest zgłoszenie pobytu w urzędzie wojewódzkim, jeśli będzie dłuższy niż 3 miesiące.
Jeśli chcesz zatrudnić mieszkańca państwa UE, EOG bądź Szwajcarii z pomocą przychodzi EURES – Europejska Sieć Służb Zatrudnienia. W ramach usług EURES są m.in.: wsparcie w zatrudnianiu pracowników z ww. obszarów, reprezentacja firmy na zagranicznych targach, pomoc w rozmowach kwalifikacyjnych.
Jak zatrudnić mieszkańca Europy Wschodniej? – Uproszczona procedura
W Polsce pracuje już ponad milion obcokrajowców, co stanowi 6,6% zatrudnionych. Największą grupę stanowią sąsiedzi z Ukrainy. Polska jest również atrakcyjnym krajem do pracy dla Białorusinów i Gruzinów – to oni stanowią kolejne dwie najliczniejsze grupy pracowników wśród obcokrajowców.
Mieszkańców pięciu krajów Europy Wschodniej zatrudnisz w oparciu o uproszczoną procedurę. Są to: Mołdawia, Ukraina, Armenia, Gruzja, Białoruś. Uproszczona procedura nie oznacza zwolnienia pracodawcy ze sprawdzenia legalności pobytu w Polsce. Mieszkańcy z wymienionych państw Europy Wschodniej muszą posiadać dokument potwierdzający pobyt, może być to zezwolenie na pobyt czasowy jak i wiza.
Uproszczona procedura – tzw. oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy możesz złożyć w powiatowym urzędzie pracy, jeśli wszystkie poniższe warunki są spełnione:
- cudzoziemiec ma obywatelstwo jednego z wymienionych powyżej krajów,
- okres świadczenia pracy nie przekracza 24 miesięcy,
- cudzoziemiec podejmie pracę nie później niż 6 miesięcy od dnia złożenia oświadczenia,
- wynagrodzenie nie będzie niższe od pensji innych pracowników na tożsamym stanowisku,
- praca nie jest zaliczana do kategorii pracy sezonowej (wymagane zezwolenie).
Jeśli złożona dokumentacja jest poprawna, to czas wpisu do ewidencji wynosi 7 dni. Bez wpisu cudzoziemiec nie może podjąć legalnej pracy.
Cudzoziemiec może pracować na podstawie oświadczenia u więcej niż jednego pracodawcy. Każdy przedsiębiorca jest zobowiązany do złożenia odrębnego oświadczenia. W sytuacji zmiany stanowiska pracy, warunków, miejsca pracy musisz złożyć nowe oświadczenie.
Uproszczona procedura omija test rynku pracy. Przy okazji warto wiedzieć, czym jest taki test? Polacy mają pierwszeństwo w zatrudnieniu i dlatego przed wnioskowaniem o zezwolenie na pracę dla cudzoziemca wymagana jest informacja od starosty, że na etat nie czeka Polak zarejestrowany w urzędzie pracy. Test rynku pracy nie zawsze jest konieczny, przykładowo nie jest wymagany, gdy chcesz zatrudnić obcokrajowca w zawodach deficytowych.
Jak zatrudnić cudzoziemca z państw trzecich?
Szczególnie chętnie do pracy w Polsce przyjeżdżają mieszkańcy Indii, co widać w statystykach. Już 1,9% obcokrajowców zatrudnionych w Polsce stanowią Hindusi, korzy sprowadzają też do nas swoich bliskich.
Legalizacja pobytu cudzoziemca z krajów trzecich ma miejsce na podstawie wizy, karty pobytu bądź zezwolenia na pobyt czasowy.
- Ruch bezwizowy – obywatele części krajów mogą przyjechać do Polski bez wizy, od mieszkańców niektórych państw, jak np. Albania, Czarnogóra, Serbia, wymagane są paszporty biometryczne. Aby legalnie pracować, konieczne jest uzyskanie zezwolenia na pracę. Cudzoziemiec w ramach ruchu bezwizowego może przebywać 90 dni w ciągu 180 dni.
- Wiza – mieszkańcy m.in. wspomnianych Indii potrzebują wizy (krajowa D bądź Schengen C), by wjechać do Polski. Jeśli w planach jest praca, wówczas muszą załatwić wizę, która umożliwia podjęcie legalnego zatrudnienia w Polsce. „05b” – praca sezonowa, „06” – wydawana zazwyczaj na podstawie zezwolenia na pracę. Cudzoziemiec może wnioskować również o wizę Schengen (pobyt do 90 dni w ciągu 180 dni), nie tylko w Polsce, bo w całym obszarze strefy. Wiza krajowa – D uprawnia do dłuższego pobytu niż 90 dni, a maksymalnie do roku.
- Pobyt czasowy – daje cudzoziemcom uprawnienia do legalnej pracy w Polsce, pod warunkiem, że w tym celu został wydany. Na terenie Polski obowiązują również zezwolenia na pobyt czasowy wydane przez inne kraje Schengen.
Zanim złożysz wniosek o zezwolenie na pracę dla cudzoziemca, sprawdź, czy jest ono konieczne. W niektórych przypadkach nie jest wymagane, np. od uczniów i absolwentów polskich uczelni i szkół ponadpodstawowych, od posiadających Kartę Polaka, od posiadających zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego UE, od osób, których małżonek ma polskie obywatelstwo.
